بررسی جامعه‌شناختی توانمندی اجتماعی و اقتصادی، درک بومی از آن، عوامل مؤثر بر رشد آن و موانع در جامعه زنان روستایی

با وجود پیشبرد فرایند توسعه، هنوز فقر قابلیتی گسترده‌ای را مشاهده می‌کنیم که دلیل آن، عدم تحقق توانمندی در جامعه است. در پژوهش حاضر، درک بومی از توانمندی اجتماعی و اقتصادی، عوامل مؤثر بر رشد آن و موانع با روش کیفی بررسی شده است. مشارکت‌کنندگان پژوهش، دختران و زنان روستای چُکوچه‌پشت از توابع شهرستان رضوانشهر در استان گیلان هستند. برای جمع‌آوری اطلاعات، از فنون مصاحبه، بحث گروهی متمرکز، مشاهده مشارکتی و مستقیم و برای تحلیل اطلاعات، از دو روش تحلیل محتوای کیفی و نظریه بنیانی استفاده شده است. از دید افراد بومی، مهم‌ترین مؤلفه توانمندی اجتماعی زنان، ازدواج و مهم‌ترین مؤلفه توانمندی اقتصادی، کار است. برخی از عوامل مؤثر در رشد توانمندی عبارت است از: زندگی چند خویشاوند در کنار هم؛ خانواده‌گرایی؛ سرمایه اجتماعی؛ همیاری؛ همبستگی اجتماعی؛ حمایت از یکدیگر؛ دسترسی به برخی امکانات؛ انگیزه برای سخت‌کوشی. بی‌سوادی یا کم‌سوادی؛ ازدواج زودهنگام؛ تجرد دختران؛ ازدواج ناموفق؛ زندگی در خانواده گسترده؛ حرف مردم؛ ضعف مالی؛ نگرش درباره مکان کار؛ نبود امکانات بازاریابی؛ ضعف سرمایه اطلاعاتی؛ وضعیت نامساعد حامی؛ تبعیض؛ و تداوم هنجارهای غیررسمی محدودکننده، به ضعف توانمندی اجتماعی و اقتصادی دختران و زنان روستایی می‌انجامد. نادیده گرفتن مسأله؛ عدم تلاش برای تغییر به دلیل مواجه با برخورد و اعتراض سایرین؛ تبعیت از رویه پیشینیان؛ پذیرش وضعیت فعلی؛ و تلاش ناکافی برای تقویت توانمندی‌، از راهبردهای غالب در چنین وضعیتی است. هر یک از راهبردهای مذکور، پیامدهایی دارد که عبارت است از: ضایع شدن حق؛ از دست دادن فرصت‌ها؛ عدم توان چانه‌زنی؛ بیکاری؛ در معرض سوءاستفاده دیگران بودن؛ در معرض خشونت کلامی و فیزیکی بودن؛ فریب؛ شرم؛ تمسخر، تحقیر و اهانت دیگران؛ لطمه به عزت نفس؛ ضعف اعتماد به نفس؛ فقر درآمدی و قابلیتی؛ افسردگی؛ رنج؛ بیماری؛ نبود آرامش؛ سرزنش خود و دیگران؛ احساس مغبون شدن؛ تداوم هنجارهای غیررسمی محدودکننده؛ و مواجه افراد پیشرو با مقاومت سایرین. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، تأثیر ساختار فرصت به ویژه نهادهای غیررسمی بر توانمندی بسیار تعیین‌کننده است. هنوز موانع بسیاری برای رشد توانمندی دختران و زنان روستایی وجود دارد که ریشه همه موانع مذکور، ضعف دانش و آگاهی (در سطح خرد و کلان جامعه) است.